basitçe,
beslenme ve vital gereksinimler konusunda;
- damak tadına uygun ve sağlıklı karbonhidrat, protein, yağ ve mikro kaynaklarına dengeli ve yeterli beslenme açısından erişiminin olması.
- istediğin zaman istediğin kadar temiz su içebilmek. bu da mı hayat kalitesini yükseltiyor diye soracak olursanız, yeryüzünde milyonlarca insanın temiz içme suyu sıkıntısı yaşadığını ve her yıl hâlâ yüz binlerce insanın kontamine sudan bulaşan kolera, tifo, dizanteri gibi hastalıklardan hayâtını kaybettiğini hatırlamak gerekir. temiz suya sâhip olmak bu yeryüzündeki en basit ve en önemli hayat gereksinimidir.
- temiz hava. evet, bunun önemini ankara'da geçen yıl ocak şubat aylarında biraz hava alayım diye evin penceresini açtığımda her yerin kapkara kömür dumanıyla dolup evden kokusu gitmediğinde anladım. türkiye'nin havası çok kötü. özellikle sanayi kentlerinde. ara ara ormana, yaylaya vs kaçmak gerek yoksa ömründe 1 dal sigara bile içmemiş olan ben ciğerleri elime alacağım buralarda kalırsam.
- kaliteli uyku ya da uyku hijyeni. uykunun önemini sınavlar nedeniyle sabahlamak zorunda kaldığınızda, nöbet/yorucu iş/aktivite sonrasında, stres nedeniyle uyuyamadığınızda çok daha iyi anlarsınız. kendi güvenli ortamında kendine yetebilecek kadar bir kaliteli uyku, beslenme ve su kadar önemli. (bkz:
kaliteli uyku ve uyku hijyeni önerileri)
fiziksel aktivite konusunda;
- düzenli egzersiz yapma alışkanlığına sâhip olmak. hem kısa hem uzun vâdede bireyin kendi hayâtına yapabileceği en güzel yatırımlardan biridir. ne kadar erken başlanırsa o kadar faydalıdır. bu natural vücût geliştirme, ağırlık kaldırma olur, crossfit olur, trekking yoga olur ya da basketbol, tenis, yüzme vb. sporlar olur fakat bir insanın kendine uygun, fiziksel açıdan meşgûl olduğu bir fiziksel aktivite olması gerektiği kanaatindeyim.
seks, ilişkiler ve sosyal ortam konusunda;
- fizikî açıdan beğendiğin ve duygusal açıdan bağlılık hissettiğin insanla romantik ve cinsel açıdan vakit geçirebilmek. kısaca sevdiğin insanın seni de sevmesi. hem özel hem arkadaşlık, komşuluk, akranlık, akrabalık, âile ilişkileri hususunda. sosyal adaptasyon...
- mobbingsiz, fizikomental açıdan yıpratmayan ya da toparlanmaya imkân sağlayabilen bir akademik/meslekî ortam. çevrende, yaptığı işi profesyonel olarak yapan ve kendi görevini başkasına kitlemeye çalışmayan dürüst, yetkin, kendini gerçekleştirebilmiş insanların olması.
diğer:
- belli konularda düzenli olarak kısa ve uzun dönemli bir şeyler hedeflemek ve onları başarabilmek. insan bedeninde sentetik ve kimyasal bağımlılık ajanlarının verdiği hazzı doğal ve sağlıklı olarak verebildiği ispatlanan az sayıdaki şeylerden biri fiziksel aktivite, diğeri ise emek verilmiş bir işin sonucunda elde edilen
başarıdır. ortak yanları vücutta dopamin, serotonin, opioid ailesi/endorfin/enkefalin salgılatmasıdır. başarı hissi bağımlılık yaratır. bir şeyler başarabilen insan daha fazlasını ister ve motive olur. bu nedenle başarı başarıyı doğurur genelde. düzenli egzersiz ve birlikteliğinde kendi hayatında sosyal ortamında başarılı olan insanların depresyon gibi psikiyatrik hastalıklara daha az sahip olduğu, beslenmede daha az şeker ve bağımlılık yapan madde tüketme gereksinimi hissettiği (bunların sağladığını fiziksel aktivite ve başarı kazanmak sağlıyor) ve daha az metabolik problemler yaşadığı da bilinir. başarı da maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre yukarıda saydığım seks, su, hava, yiyecek gibi alt basamaktaki temel ihtiyaçların üstünde, kişinin hayat tatminini sağlayan üst mertebe bir ihtiyaçtır.
aslında önce sağlık. neye sâhip olursan ol geceleyin bir dişin ağrısa başka şeyi düşünemez kimse. sağlığı koruma amaçlı her şey, yaşam kalitesini doğrudan ya da dolaylı olarak artırır. bu yukarıda saydıklarım da dikkat edilirse aslında fiziksel ve psikolojik sağlığı preserve eden ihtiyaçlar...
